Müziği yalnızca biz hissetmiyoruz! Nasıl ki insanlar çalan şarkılara bağlı fiziksel ya da ruhsal olarak birçok yönden etkileniyorsa, hayvanlar da müzikten etkileniyor. Peki hayvanlar müziği nasıl algılıyor ve duydukları şarkılar onlara nasıl etkilerde bulunuyor? Bugün hayvanların müzikli dünyasına hızlı bir giriş yapıyoruz!
Batıkan BAKSI / [email protected]
Sizce müzik sadece biz insanların üzerinde mi farklı etkilere sahip? Mesela duygusal ya da eğlenceli bir müzik duyduğunda yalnızca insanlar mı fiziksel ya da ruhsal tepkiler veriyor yoksa diğer canlılar da bunun bir parçası oluyor mu? Eylül ayında askerlik yaparken ilgimi çok çeken bir şeyle karşılaştım. Ne zaman bir marş çalınsa ya da yüksek sesli bir müzik söz konusu olsa alandaki köpeklerin bir araya gelip havlayıp, uluduğunu ve adeta o an çalan müziğe eşlik ettiğine rastladım. Bu da kafamda şimşeklerin çakmasına sebep oldu tabii. Demek ki hayvanların müzikle bir bağı vardı ve dışarıdan duydukları herhangi bir melodi ya da müzik onların reaksiyon göstermesine sebep oluyordu. Hemen bu fikri kenara not aldım ve döner dönmez araştırmaya başladım. Siz de bu merakıma eşlik etmek isterseniz, haydi gelin hayvanların müziğe nasıl tepkiler verdiğine birlikte bakalım!
Hayvanlar müziği nasıl algılıyor?
Temelinde hayvanların müziği anlayıp anlamadığı konusunda net bir bilgi yok. Yani hayvanlar tabii ki müziği duyduklarında tepki veriyorlar ancak onun bir müzik olup olmadığı konusunda fikirleri de yok. İnsan beyninde olduğu gibi melodilerin bir bütün şarkı oluşturduğunu kavrayamadıkları için de ortamda çalan şeyin bir müzik olduğundan haberleri pek de olmuyor haliyle. Zaten hayvanların beyinleri kendi doğal ortamlarının seslerine (diğer hayvanların hırıltıları ya da doğa sesleri gibi) uyumlandığı için müzik onlara biraz yapay gelen bir olgu. Tabii hayvanların bazılarının birbiri arasında iletişim kurmaları için çıkardıkları seslerin belirli bir ritime sahip olduğunu düşünürsek aslında kendi içlerinde kendi müziklerini yaptıklarını da söyleyebiliriz. Mesela kuş ötüşünü notalara dökmek ya da balinaların suyun altından gönderdiği sinyalleri belirli bir ritme uygulamak da bu açıdan mümkün sayılabiliyor.
Sivrisinekler dubstep sevmiyormuş!
Hayvanlar ya da böcekler, müziğin müzik olduğunu algılamıyor dediysek de çalan şarkılar onların hareketlerini tabii ki etkiliyor. Yazıya başlamadan önce yaptığım araştırmalarda dubstep çalan ortamlarda sivrisineklerin üreme hareketlerinin yavaşladığını okuduğumda gerçekten çok şaşırmıştım. Aynı zamanda yemeden içmeden de kesilen sivrisinekler, dişilerine de daha az oranda yanaşıyormuş. Sebebi de sivrisineklerin çiftleşme ritüeli için çıkardıkları seslerin frekanslarının dubstep’in etkisinden dolayı karışmasıymış. Hatta bu konuda daha da absürt bir şey okudum. Uzmanlara göre özellikle Afrika’da sivrisineklerin yaydığı bulaşıcı hastalıklardan korunmak için halka açık bölgelerde elektronik müzik ve dubstep çalınması bir seçenek olabilirmiş. Düşünsenize sivrisinekler üremesin diye tüm gün elektronik müzik dinlediğinizi!
Müziğin ritmini tutma konusunda papağanların üzerine yok!
Papağanlar her fırsatta bizi şaşırtmaya devam ediyor. YouTube ve reels videolarında metal müzik dinlerken kafasını çılgınca sallayan kakadu cinsi papağanları görmüşsünüzdür. Benim diyen nice metalciden daha iyi headbang yapan papağanların bu şekilde hareket etmesinin bir de sebebi var. Papağanlar duyduğu sesleri ve konuşmaları tekrar ederken aynı zamanda ritimlere de çok iyi uyum sağlayabiliyormuş. Duydukları ritimleri eşleştirme özelliğine sahip bu hayvanlar, bu sebeple hem şarkılara eşlik edebiliyor hem de içlerinden geldiği gibi doya doya dans edebiliyorlarmış.
R.E.M dinleyen inek mi olur?!
Niye olmasın canım tabii ki olur. Üstelik bu dinleme faaliyeti ineklerin süt üretimini de olumlu yönde arttırıyormuş. Evet, yanlış duymadınız inek dostlarımız dinledikleri müziklere göre süt veriyor ya da sütten kesiliyormuş. Yani aslında ineklerin de tıpkı bizim gibi favori müzik türleri varmış. 2001 yılında Leicester Üniversitesi tarafından yapılan bir araştırmada 1000 nüfuslu bir inek sürüsüne farklı türlerde müzikler dinletilmiş ve ne tepki verdikleri gözlemlenmiş. R.E.M’in ‘Everybody Hurts’ şarkısını ya da Beethoven’ın ‘Pastoral Senfonisi’ni dinleyen inekler, Jamiroquai’nin ‘Space Cowboy’ şarkısına kıyasla daha olumlu tepkiler vermiş ve bunun sonucunda süt verim oranları da %3 artmış.
İnsan müzikleri kedilerin umrunda değil!
Kedilerin ne kadar nev-i şahsına münhasır hayvanlar olduğu tartışılmaz bir gerçek. Bu farklılıklarını müzikal anlamda da gösterdiklerini biliyor muydunuz? Wisconsin-Madison Üniversitesi’nde psikolog olarak görev yapan Charles Snowdon ve besteci David Teie’nin bir araya gelip kedilerin insan müziğine kayıtsız kalmasını araştırmaları üzerine “Music for Cats” başlığıyla kedi müzikleri bestelemişlerdi. Bu besteleri kedilerin yaşadığı evlere girip dinleten ikili, genç ve yaşlı kedilerin kendileri için yapılan müziklere tepki verdiğini gözlemlediler. İlginçtir ki deneyde müziği duyunca hoparlörlere sürtünmeye başlayan kediler, normal müziği duyduğunda hiçbir tepki vermiyordu.
Köpekler müzik tarzı seçiyor!
Eh, biz müzik tarzlarına sahibiz de köpekler tarz sahibi olmasın mı? Köpekler üzerinde yapılan bir araştırmada 6 farklı müzik türü tercih edilmiş. Pop, klasik, hip-hop, caz, heavy metal ve halk müziği türlerinin dinletildiği araştırmada köpeklerin uyku kalitesi, kaygı düzeyi ve uyku süresi incelenmiş. Halk müziğiyle uzun süre uyuyabilen köpekler, caz ve pop ile de mutlu mesut dinlenirken heavy metal işin içine girince bir anda huzursuzlanmış ve uyku kaliteleri düşmüş. Tabii bunun sebebi biraz da köpeklerin algılayabildiği frekans aralıklarıyla da alakalı. Yani köpeklerin işitme aralığını aşan müzikler, onların genel kaygı seviyesini yükseltirken uyku kalitesini de düşürüyor.
Müzik, hayvanların fiziksel gelişiminde de etkili!
Dinlediğimiz müzik bizim o anki ruh ve fiziksel halimizi nasıl etkiliyorsa, hayvanlarda da durum bundan çok farklı değil. Mesela bir kedi ya da köpeğe herhangi bir müziği dinlettiğimizde, yürüyüşlerini o müziğin ritmine göre ayarladıklarını görmemiz çok muhtemel. Çünkü yukarıda da anlattığım gibi hayvanlar müziği çoğunlukla ritime göre algılıyor ve bu şekilde uyum sağlıyor. Ayrıca rahatlatıcı müzikler dinleyen hayvanların streslerinin de azaldığı yapılan araştırmalarla kanıtlanmış. Bu da agresif davranışlar gösteren hayvanların eğitilmesi konusunda uygulanan yöntemlerden biri olarak tercih edilebiliyor. Mesela tavuklar, ani ses değişimlerinden olumsuz etkilendiği için kümeslerde müzik kullanıldığında bu tür değişimlerin önüne geçiliyor ve yumurta üretimlerini olumlu yönde etkiliyormuş.
Hayvanların dünyası belki hiçbir zaman tam manasıyla çözülemeyecek ve onların aslında o sırada ne düşündüğünü gerçekten bilemeyeceğiz. Ama şu bir gerçek ki, müziğin evrensel büyüsü yalnızca insanların değil hayvanların da yaşamında büyük bir önem taşıyor. Müzik dinleyen hayvanlar bizimle aynı hisleri taşımasalar da onlarla beraber aynı ritmi hissedebilmek bile güzel.