Bu yıl da uzun zamandır olduğu gibi Oxford Dictionary yılın kelimesini seçti. “Beyin çürümesi” anlamına gelen “brain rot” 38 bine yakın kişinin oylamasıyla 2024’ün kelimesi oldu.
Neslihan Atcan ALTAN
2024 – Brain rot
Felsefeci ve şair Henry David Thoreu’dan çıkma bu ifadenin kullanımı 2023-2024 yılları arasında yüzde 230 artmış. Özellikle manasız dijital içerik tüketimi sonucu bireyin, -özellikle de- genç nesillerin akli melekelerinin kötülemesi anlamına evrilen ifade sanırım çoğumuzun yaşadığı bir afedersiniz ama “mala bağlama” hali. Matrix’te o kapsüllerin içinde turşuya dönen insan ırkı gibi biz de bizi diğer hayvanlardan ayıran baş parmaklarımızla o telefonların ekranlarını aşındıra aşındıra çürüyoruz işte.
Anladık “brain rot” 2024’e damgasını vurdu. Peki, bundan önceki yılların kelimeleri nelerdi? Vitesi geri takalım ve geçmiş on yıla dalalım.
2023 – Rizz
Bireyin başka bir bireyi, stili, çekiciliği, büyüleyiciliğiyle etkileme becerisine sahip olma hali. İngilizce “charisma” kelimesinin ortasından çekip çıkartılmış “rizz” aslında bildiğimiz karizma işte.
2022 – Goblin mode
İlk olarak 2008’de Twitter’da kullanılmış olmasına rağmen 2022 Şubat’ında viral statüsü kazanmış ifade, Covid sonrası normal hayata dönmeyi reddeden, tembel, kendi keyfinin aşırı bir paşası anlamına gelen epey aramızda bir ifade. Hangimiz goblin mode’un hayaliyle yaşamıyor ki?
2021 – Vax
O kör olası Covid’in aşısı için “vaccination” kelimesinden gayri resmi bir kullanıma evrilen vax, o ara İngilizce konuşulan ortamlarda haldır haldır kullanılıyordu. Bir daha vax’li bir durumun ortasında gözleri araba farından belermiş tavşan gibi kalmama dileğiyle bu kelimemize de “Selametle” diyoruz.
2020 – Eşi, benzeri görülmemiş bir yıl ve kelimeleri
Yukarıdaki ifadeyi ben uydurmadım; Oxford Sözlüğünün ahalisi bir bakmış ki bu yıl hiçbir yıla benzemiyor. A, niye acaba? Covid belası ve öncesinde başka sosyal sıkıntılar elbet. Bu yıla ait raporda yok yok: “Covid-19”dan, “karantina” anlamına gelen “lockdown”a, “boykot-iptal kültürü” anlamına gelen “cancel culture”dan, “sosyal mesafe” anlamına gelen “social distancing”e ve sonrasında “Black lives matter” hareketinin bu en önemli düsturuna kadar o kadar çok kelime ve ifade kullanılmış ki, bunlar da seçememiş ve böyle bir rapor hazırlamışlar.
2019 – Climate Emergency
“İklim Aciliyeti” olarak çevirebileceğimiz ifade 2019’da iklim kriziyle ilgili kamu farkındalığının arttığını ve konunun hem sosyal hem de politik platformlarda çoklukla gündemde olduğunu yansıtan bir ifade olmuş.
2018 – Toxic
Bilen bilmeyenin ağzına yapışmış, diline pelesenk olmuş, zehirleyici, zarar verici ve yıpratıcı söylemleri, ilişkileri ve/veya bireyleri nitelemek için çokça kullandığımız bu kelimenin de artık suyunu çıkarmış bulunuyoruz. Çoğu kişisel gelişimcinin favorisi diyebilir miyiz?
2017 – Youthquake
Çok tatlı kelime bu ya! Gençlerin eylem ve söylemlerinden ortaya çıkan kültürel, politik ve sosyal değişimleri anlatan, “genç/gençlik” anlamına gelen “youth” kelimesiyle “deprem” anlamına gelen “earthquake” kelimesinin hibridi “youthquake”, adı gibi ortamları sallayıp geçmeye devam ediyor.
2016 – Post-truth
Dünyanın düz olduğu, Covid aşılarına biz inanılmaz mühim şahsiyetleri izlemek için çip takıldığı, yok efendim quantum fiziğiyle düşünce kontrolü gibi nerede ipe sapa gelmez hurafe, safsata ve komplo teorisi varsa hepsini alın, bu “Gerçek-sonrası” tanımının altına yazın. Latince “Sonra” anlamına gelen “post-” ön eki ve “gerçek” anlamına gelen “Truth” bir araya gelince insan türünün fezaya gidip, kulak falan ürettiği 21. yy’da nasıl hala ısrarla bu kadar aptal kalabileceğini kibarca anlatmış.
2015 – 😂
Evet, 2015’in olayı tüm dünyada en çok kullanılan bu emoji. Özellikle mesajlaşmanın iletişimin en ana yolu olmaya başladığı yıllarda bu emojinin de yılın “kelimesi” olması çok normal. Aklıma başka diyecek bir şey gelmedi.
2014 – Vape
Ya Allah canınızı almasın e mi? Cool olacağım diye yıl 2024 olmuş, ayağında Uggh’un babaanne terliği modeli, elinde vape’i gezen bir kitle var ya, onlar öyle gezmese hoş olurdu bence. Sigaranın -elektronik sigara diye bir mevhum olması bile saçma- cool ya da daha temiz hali zannedilen bu vaka gerçekten geçmişte kalsa iyiydi. Kalmadı.
Bakalım seneye yılın kelimesi ne olacak? Umarım sevimli ve neşeli bir şey olur. İçinde o kokan Ughh’lar olmazsa iyi olur. Saygılar.