23 Aralık akşamı Jane Austen’ın doğumunun 250. yılı şerefine “Gurur ve Önyargı* (*gibi bir şey)” isimli oyun ilk kez sahnelendi. Oyunun yazarı Isobel McArthur aynı isimli klasik romanı bir komediye dönüştürmüş ve ortaya şenliği bol bir müzikli gösteri çıkmış.
Okan Yılmaz
Oyunun açılışında seyirciyi beş hizmetçi karşılıyor. “Önce anlat, sonra göster,” denklemiyle ilerleyen bu oyunun en önemli özelliği klasik eserde yaşananları bu sefer beş hizmetçinin perspektifinden yansıtmak. Birce Akalay, Nergis Öztürk, Özge Özberk, Ayşegül Uraz ve Kardelen Arpacı tarafından canlandırılan bu hizmetçiler, evin içinde herhangi biri olmayı değil metnin özneleri olmayı seçiyorlar.
Burjuvaların evlerinde emekleriyle ömür çürüten ve onların her türlü çilelerine katlanan bu kadınlar tarih boyunca -ve elbette oyunda, birçok kez- alt sınıf muamelesi görseler de hanımları ve beyleri için ne kadar önemli görevler üstlendiklerinin son derece farkındalar. Örneğin kalantorların kendilerine genç gelin adayları aradığı balolarda, annelerin kızları için zengin adamları izlediği ev partilerinde, ihtişamından gözleri titreten yaldızlı köşklerin türlü odalarında bir kapıdan diğerine sadece içki kadehlerini değil, aşk mektuplarını, yani sırları taşıyorlar. Burjuvaların sadece emek sömürüsü için kullandığı ve tercihen tarihte görmek istemediği bu karakterler aslında tarihi yazıyorlar anlayacağınız. Bu oyunun amacı da bu görmezden gelinen gerçekliği müzikli ve kahkahalı bir şölene dönüştürmek. Açıkça söylenebilir ki Murat Daltaban yönetmenliğinde toplanan bu ekip hedefi tam 12’den vuruyor.
Romanın ve oyunun temel dramatik aksiyonunu Regency döneminde yaşayan burjuva anne Mrs. Bennet’ın (Nergis Öztürk) kızlarından birini zengin bir damat adayıyla evlendirme isteği oluşturuyor. Mrs. Bennet’ın kızları için özenle, hece hece yazdığı “koca bulma kılavuzu” aslında çok basit hamlelerle ilerliyor: Bir kadın güzel ve bakımlı olmalıdır, yüzünden o şahane gülümsemesini indirmemelidir, davet edildiği balolardan birinde kendisini beğenen ve zenginliği dillere destan olan herhangi bir beyin dans davetini kabul etmelidir, ardından usul usul nişan yüzüğünü beklemelidir ve muhteşem bir düğünle evlenip hayatını kurtarmalıdır.
Patriyarkal sistemin genç kadınlara biçtiği bu kaftanın kumaşı bin yıllar önce, kolektif ve uluslararası ellerde üretildi. Peki… Sözgelimi evin büyük kızı Elizabeth (Birce Akalay) gibi kendiliğini çoktan inşa etmiş, bir erkeğin zorbalığına mecbur kalmak istemeyen, ayakları yere sağlam basan ve “âdâb-ı muâşeret”in sınırlarından taşıp edepsizce konuşan herhangi bir kadın bu kaftanı giymek istemediğinde veya en azından kendisini verilmiş kaftanı giymeyi değil de kendi kaftanını dilediğince biçmek istediğinde neler olacak? İşte buradan seyirciyi yakalayıveriyor bu oyun.
Elbette şahıs kadrosu son derece kalabalık olan bu eserdeki tüm karakterlerin az önce ismini andığım harika oyuncular tarafından ustalıkla canlandırılması, kılıktan kılığa hızlıca ve gözler önünde girilmesi, sahnedeki takdir edilesi uyum da bu deneyimi bambaşka bir zirveye çıkarıyor. “Kadın dediğin zalim bir cadı”dan “Kadın dediğin mükemmel”e evrilen şarkı sözleri ve performansları da cabası.
Ve burada yazarın kendilerine bir son yazmadığından şikâyet eden hizmetçilerin varlığına ayrıca teşekkür etmek gerekiyor. Alternatif sonu kendileri yazdığı için.
“Gurur ve Önyargı* (*gibi bir şey)” aşka ve kadınlığa adanmış şatafatlı bir armağan.